avliye

feraiz ilmine ait bir kavram. tanım ve örnek için sözü müftüye bırakıyoruz:

"farz hisseleri çıkarmak için kullanılacak sayılar

kur'ân-ı kerîm'de tayin buyurulan hisseler cetvelde [tabloyu entry içinde göstermek zor olduğu için düz metne çeviriyorum, s.] gösterildiği gibi iki nevidir.

farz hisseler

birinci nevi

1/2 = nısıf = yarı

1/4 = rubu' = dörtte bir

1/8 = sümün = sekizde bir

ikinci nevi

2/3 = sülüsan = üçte iki

1/3 = sülüs = üçte bir

1/6 = südüs= altıda bir

meselelerde bu farz hisselerden teker teker bulunduğu zaman, mesele o farz hissenin paydasından kurulur.

örnek

mesele 4

b. bir er. kardeş 3

zevce 1

meselede hisse olarak yalnız dörtte bir olduğundan mesele 4 sayısından kurulmuştur.

...

eğer meselede ayni neviden hisseler varsa, bu takdirde mesele, paydası en büyük olan sayıdan kurulur.

örnek

mesele 6

yükselme 7

(1) 1/6 südüs

anne 1

(4) 2/3 = sülüsan

b. bir kız kardeş 2

b. bir kız kardeş 2

(2) 1/3 = sülüs

a. bir er. kardeş 1

a. bir kız kardeş 1

burada farz hisselerin hepsi ikinci neviden ve başka başka olduklarından mesele, hisselerin en büyük paydası olan 6 sayısından kurulmuştur. sonra hisselerin toplamı itibariyle mesele yediye yükselmiştir.

a) eğer birinci neviden (1/2), ikinci nevideki hisselerin hepsi ile veya bazısı ile birleşirse, mesele 6 sayısından kurulur.

b) eğer birinci neviden (1/4), ikinci neviden hisselerin hepsi veya başkası ile birleşirse, mesele 12 sayısından kurulur.

c) eğer birinci neviden (1/8), ikinci nevideki hisselerin hepsi veya bazısı ile birleşirse, mesele 24 sayısından kurulur.

...

örnek: b)

[mesele] 12

yükselme 13

(2) 1/6 = südüs

anne 2

(8) 2/3 = sülüsan

b. bir kız kardeş 4

b. bir kız kardeş 4

k. amca

(3) 1/4 = rubu'

zevce 3

örnek: c)

mesele 24

yükselme 27

k.

(4) 1/6 = südüs

baba 4

(4) 1/6 = südüs

anne 4

(16) 2/3 = sülüsan

kız 8

kız 8

(3) 1/8 = sümün

zevce 3

yükselme = avil

eğer farz sahiplerine verilen hisselerin toplamı, asıl meseleyi teşkil eden sayıdan fazla çıkarsa böyle meseleye "avliye" denir. b) ve c) örneklerinde olduğu gibi. meselenin kuruluş ve çözülüşünde bir fark olmaz. yalnız netice olarak hisse yekûnu yükselme adedi itibar edilir. b) örneğinde 13 hisseden verilir, c) örneğinde 27 hisseden verilir."

ali fikri yavuz, islâm ilmihali, çile yayınevi, istanbul 1977, s. 569-571

#2262788 - sirkencubin  - 22.10.2011   00:58