fiil yerine mastarı yardımcı fiille kullanmak / ekşi

sık yapılan bir hatadır, ayıp bir şeydir. güzel dilimizde o kavramı ifade eden bir fiil yokmuş da mecburen bir ismi kullanmak gerekiyormuş gibi icat çıkarır halkım. mesela türkçe'de şişmek diye bir fiil vardır, ama bunu kullanmaz, şişme yaptı der. iyi halt eder. böyle insanları dövme yapma isteği uyandırma yapar, bu alışkanlık.

*

frenk veya arap-fars fiillerinin sonuna yardımcı fiil getirip türkçeleştirmek, türkçe'nin klasik özelliğidir, tartışma konusu değildir. tartışılan bir türkçe fiili normal şekilde çekerek kullanmak yerine, bu fiilin mastarını yardımcı fiille birlikte kullanmaktır. bilmem okuduğumuzu anlama yapabildik mi?

*

çoğu zaman gereksiz ve rahatsız edici, türkçenin kendine has ahengini bozan bir ifade şekli. düştü yerine düşme yaptı, şişti yerine şişme yaptı demek gibi.

dün akşam amcamlar bize gelme yaptı. çok sevinme yaptık. akşam yemeğini birlikte yeme yaptık. amcamın oğlu bizde kalma yaptı. bütün gece konuşma yaptık.

olmaz, olmasın, olmamalı...

*

isimlerin yapmak, etmek vb fiillerle birlikte kullanılması hadisesiyle karıştırılmaması gereken bir husustur.

konuşma yapmak, eğer hitabede bulunmak kastediliyorsa, doğru bir kullanımdır, burada konuşma "nutuk" anlamındadır, konuşma yapmak da nutuk irad etmek demektir. kurduğunuz cümle "toplantıda bir konuşma yaptım" tarzında ise, mesele yok. mesela görüşme yapmak da doğru kullanılmış olabilir. ama aynı sözleri hatalı şekilde de kullanmış olabilirsiniz: "teyzemlere gitme yaptık, hep beraber konuşma yaptık, uzun zamandır görüşme yapmamıştık, iyi oldu" derkenki yapmalar, hatalı yapmalar.

bu tür ifadeler son yıllarda sokakta giderek yaygınlaşıyor, özenti sebebiyle kullanılıyor, çoğu zaman söze ayrı bir mana katmadığı halde, değişik bir şey söylendiği sanılıyor... eve gelen pencereci "hmmm, pencerenizden yağmur sızma yapmış" diyorsa içinizden kalayı basabilirsiniz, sözün doğrusu "yağmur pencerenizden sızmış" olmalıdır. sızma yapmanın sızmaktan ayrı bir manası yoktur.

şişmekle şişme yapmak arasındaki durum da böyle, benim bildiğim kadarıyla ikisi arasında bütün olarak şişmek, bir tarafından şişmek gibi bir fark yok.